Tien veelgestelde vragen
over Het IJzeren Veulen

Hoeveel werk heb je aan het schrijven van een roman, wat betekent de titel en waarom kies je toch steeds voor dat verre verleden? Het zijn zomaar een paar van de dingen die lezers willen weten over Het IJzeren Veulen, tenminste, als ik afga op de vragen die ik geregeld krijg. Hieronder een lijstje met tien veelgestelde vragen. Mét de antwoorden.

1. Hoe lang heb je over het schrijven van deze roman gedaan?
Anderhalf jaar, inclusief de tijd die het redactie-, correctie- en drukproces kost. Best snel, vind ik zelf, voor een historische roman. Dat kon omdat ik al goed thuis was in de wereld van het zeventiende-eeuwse dorp dat in dit verhaal centraal staat. Door mijn vorige boek, De hoeve en het hart, dat over hetzelfde dorp gaat.

2. Kan ik ergens een stukje lezen, voordat ik het boek koop?
Die behoefte begrijp ik. Dus hier is een gratis leesfragment.

3. Hoe kwam je op het idee?
Dankzij een prachtig procesdossier, dat ik tegenkwam bij het onderzoek voor De hoeve en het hart. Daarin was sprake van een moord, gepleegd op 27 juni 1676, op een invloedrijke ambtenaar uit Herwijnen. Ik las al die getuigenverklaringen, en het was alsof ik zélf in het dorp rondwandelde, alsof ik de mensen direct voor me kon zien. Dat kwam door de letterlijk weergegeven gesprekken en ruzies – inclusief kleurrijke scheldwoorden –, door de precieze beschrijvingen van routes die mensen hadden afgelegd, werkzaamheden waarmee ze bezig waren geweest, kleding die ze gedragen hadden. Met dat dossier, meer dan 500 pagina’s vol schitterende details, had ik meteen een hele wereld te pakken, en bovendien een groot raadsel. Want wie de moord gepleegd had? Die vraag bleef in 1676 uiteindelijk onbeantwoord.

4. Wat betekent de titel?
Dat snap je vanzelf als je het boek gaat lezen.

5. Waarom een historische detective?
Na De hoeve en het hart, een degelijke historische studie over de wereld van 17e-eeuwse Gelderse boeren, wilde ik graag kijken of ik met hetzelfde materiaal ook iets heel anders zou kunnen maken. Gewoon een leuk, liefst een beetje spannend verhaal, waar je als lezer óók nog wat van leert over geschiedenis. En omdat ik nu eenmaal die onopgeloste moordzaak had, besloot ik dat het een historische detective moest worden.

6. Wat vond je leuker, een roman schrijven of een geschiedenisboek?
Alles op z’n tijd, denk ik. Het is leuk om het een met het ander te kunnen afwisselen. Voor mij begon het in beide gevallen met mooi archiefmateriaal, dat de verbeelding op gang brengt. Maar daarna gaan de wegen verschillende kanten op. Bij een geschiedenisboek stel je algemenere vragen over het verleden, en je moet alles ook goed onderbouwen vanuit de bronnen. Bij een roman moet je veel meer werken vanuit de karakters van de hoofdpersonen, en je moet goed nadenken over het opbouwen van de spanningsboog. Hier kun je meer lezen over de wisselwerking tussen historische bronnen en hedendaagse verbeelding bij het schrijven van Het IJzeren Veulen.

7. Is Het IJzeren Veulen een christelijke roman?
Een roman laat wat mij betreft het leven zien zoals het is, niet zoals het zou moeten zijn. Het verhaal speelt zich af in de christelijke wereld van de zeventiende eeuw, maar dat betekent zeker niet dat de hoofdpersonen voorbeeldige christenen zijn – omdat nu eenmaal geen mens dat is. Het IJzeren Veulen is geen bekeringsverhaal, en ook geen verhaal waarin een bepaalde geloofsontwikkeling centraal staat. Het raakt wél aan morele thema’s: hoe je als mens omgaat met de waarheid, of wat rechtvaardigheid is. Dat soort vragen.

8. Heeft Gijsbertje echt bestaan?
Niet alleen Gijsbertje, maar ook alle andere personages in het verhaal hebben echt bestaan. Hun namen, leeftijden, beroepen en familiesituaties kloppen zo veel mogelijk met de historische werkelijkheid. Gijsbertje en Jenne dreven in 1676 ook in werkelijkheid samen een herberg in Herwijnen, en Gijsbertje stak ook in werkelijkheid geld in de paardenhandel van haar zwager, als enige ‘jongedochter’ tussen de mannelijke handelaren. Zodra ik haar verklaring in het procesdossier las, zag ik haar vóór me: een stevige vrouw uit een gegoede familie, die de mannen in de herberg met haar ogen regeert. Het was daarna nog wél een uitdaging om haar herkenbaar te maken voor een hedendaags publiek. Gijsbertje denkt zoals de meeste mensen in haar tijd denken, en dat werkt voor lezers van vandaag soms vervreemdend. Maar emoties zoals liefde, jaloezie, haat, verdriet of woede zijn in al die eeuwen niet veranderd. Die kunnen hopelijk de brug slaan tussen toen en nu.

9. Waarom toch steeds die zeventiende eeuw? Zijn er geen actuelere onderwerpen?
Ik vind dat het wonder van de geschiedenis: dat je via documenten kunt doordringen in zo’n verre tijd, dat je daar als het ware kunt rondlopen en denken (zoals Frits van Oostrom ooit zei): ‘Wat een vreemde wereld, en wat lijken die mensen op ons!’ Geschiedenis maakt dat je gaat vergelijken: het heden met het verleden, de mentaliteit en moraal van nu met de mentaliteit en moraal van toen. En dat maakt, als het goed werkt, fijngevoelig en bescheiden. Ik kan het niet beter zeggen dan C.S. Lewis in zijn essay On the Reading of Old Books: ‘Not, of course, that there is any magic about the past. People were no cleverer then than they are now; they made as many mistakes as we. But not the same mistakes.’ Daarom hebben we oude boeken en verhalen over geschiedenis nodig: om ons bewust te maken van de karakteristieke denkfouten van onze eigen tijd.

10. Wat kost het boek en waar kan ik het kopen?
Het IJzeren Veulen is verschenen bij Uitgeverij Prometheus, is verkrijgbaar in alle Nederlandse boekhandels, telt 344 bladzijden en kost € 21,99. Bestel het boek hier.